„Hipokamp na Scenie Teatru. Fenomen pamięci – między neuropsychologią a sztuką”. To tytuł wykładu neuropsychologa Agnieszki Żelwetro i niemal dwugodzinnego spotkania, które w środowy wieczór 27 listopada odbyło się w legnickiej Art Cafe Modjeska w ramach programu „Teatr jest bliżej niż myślisz”.

Z ludzką pamięcią i jej rodzajami (krótkotrwałą i długotrwałą) jest niemal jak z pamięcią komputerów. Ta długotrwała jest jak zapis na dysku twardym, gromadzi ogromną bazę informacji. Na tyle dużą, że z wiekiem pojawiają się zaburzenia lub choroby, które zwalniają i utrudniają procesy umożliwiające skorzystanie ze zgromadzonej wiedzy. Ta krótkotrwała przypomina natomiast komputerową pamięć operacyjną o szybkim dostępie. Hipokamp to część ludzkiego mózgu, która jest ważna w przenoszeniu informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej, a także w orientacji przestrzennej. Jest zatem jak system operacyjny połączony z GPS-em. Takie skojarzenia i porównania nasuwały się słuchaczom środowego wykładu w legnickiej kawiarni teatralnej.

- Zaburzenia pamięci są czułym objawem choroby (np. Alzheimera), ale sama starość nie jest chorobą, co najwyżej spowolnieniem i mniejszą kontrolą nad zasobami zgromadzonej wiedzy. W efekcie człowiek zdrowy może uczyć się całe życie. Wolniej, z większą trudnością, ale może… - przekonywała Agnieszka Żelwetro, która od kilku lat współpracuje z legnickim teatrem w ramach zajęć z dorosłymi i seniorami (Pogotowie Teatralne, Grupa „Bagażnik”).

Czy teatrem można leczyć? Powołując się na doświadczenia i współpracę z hiszpańskim aktorem, reżyserem i dramaterapeutą gerontologicznym Domingo Ferrandisem Agnieszka Żelwetro przekonywała, że tak. Poprzez wspominanie i opowiadanie możemy zmieniać siebie i swoją historię, bo opowiadamy o tym, co ważne, trudne, traumatyczne, nacechowane emocjami. Można to wykorzystać w terapii zaburzeń pamięci i chorób otępiennych. Taki jest stworzony przez Agnieszkę Żelwetro (wraz z siostrą Beatą) Teatr Reminiscencyjny uznany za terapię i innowację w tym zakresie.

Wykładowczyni dzieliła się doświadczeniami, które są związane z wykorzystaniem technik teatralnych dla terapii. Okazało się, że uczestnicy takich zajęć chętniej opowiadają o swoich marzeniach, niż o tym, co realnie przeżyli. Otwierali się na takie tematy jak: miłość, podróże (nawet te, których nie odbyli), rodzice, wnuki, porzucenie, lęki i obawy, zdrada. Pomijali te związane z pracą i polityką (nawet, gdy przeżyli ważne bądź trudnie dla nich chwile z tym związane). Tak powstał spektakl „A może morze?”. Dokumentację fotograficzną z zajęć grupy, która go realizowała wyświetlono słuchaczom środowego wykładu.

Wykład Agnieszki Żelwetro był ostatnim elementem programu adresowanego do dorosłych i seniorów „Teatr jest bliżej niż myślisz”, który od wiosny tego roku realizowany był w legnickim teatrze. Finałem warsztatowych zajęć prowadzonych przez aktorów Teatru Modrzejewskiej (kurator i koordynator: Joanna Rostkowska) w trzech grupach (dla 50.uczestników) będą spektakle, które w środę 4 grudnia zaprezentowane zostaną publicznie na Scenie Gadzickiego.

Teatr Reminiscencyjny dąży do otwarcia potencjału twórczego osób starszych z chorobami otępiennymi na działania performatywne i pozawerbalne formy komunikacji. Umożliwia im wyrażanie siebie, własnych emocji oraz przeżyć poprzez pracę terapeutyczno-sceniczną. Otwiera ich z powrotem na świat. Innowacja składa się z szeregu zajęć terapeutyczno-artystycznych wykorzystujących metody dramaterapii, pracy z ciałem, muzykoterapii czy innych form działania wywodzących się z obszaru pedagogiki teatru.

Hipokamp (Róg Ammona) to niezwykle delikatny i podatny na uszkodzenia element układu limbicznego (układ struktur korowych i podkorowych mózgu) odpowiedzialny za pamięć. Odgrywa ważną rolę w przenoszeniu informacji z pamięci krótkotrwałej do pamięci długotrwałej oraz w orientacji przestrzennej. Dwa fragmenty mózgu w kształcie przypominające konika morskiego (hippocampus), po jednym w każdej z półkul. Czasami nazywany "sercem mózgu".

Grzegorz Żurawiński