W legnickim teatrze wakacyjna przerwa i remont. Aktorzy Paweł Palcat i Joanna Gonschorek w czwartek i piątek (28 i 29 czerwca)  grali jednak w offowym spektaklu Teatru Układ Formalny „Matka Courage krzyczy”, który wyreżyserował inny z legniczan Grzegorz Grecas. Przedstawienia grano w byłej wrocławskiej zajezdni tramwajowej na Dąbiu.

Spektakl,  nagrodzony w 2016 roku Tukanem OFF w ramach 37. Przeglądu Piosenki Aktorskiej, inspirowany tekstem Bertolda Brechta powstał w oparciu o reportaże, relacje i wywiady z ocalałymi mieszkańcami Liberii. Scenariusz dla wrocławskiego Teatru Układ Formalny napisali Paweł Palcat i Grzegorz Grecas. Nie są to jedyne legnickie tropy w przedstawieniu. Na scenie występują Paweł Palcat i Joanna Gonschorek (w tytułowej roli), a ruch sceniczny jest dziełem Małgorzaty „Madi” Rostkowskiej.

Spektakl podejmuje temat jak trudno jest stworzyć raj na ziemi, a jak łatwo ziemia obiecana może stać się piekłem, a stworzone sztucznie państwo wolności (Liberia) zaprzeczeniem swojej nazwy. Niezwykła jest historii kraju, który jest najstarszą republiką w Afryce, a powstał w wyniku umowy między Amerykańskim Towarzystwem Kolonizacyjnym (wykupiło od miejscowych plemion ten fragment Afryki) a autochtonami, podpisanej w 1821 roku. Dzięki niej wyzwoleni niewolnicy z bawełnianych plantacji Stanów Zjednoczonych mieli osiedlić się w tej części kontynentu i żyć w zgodzie z 18 plemionami tubylczymi.

Amerykanoliberyjczycy, mimo że stanowili zdecydowaną mniejszość, podkreślali jednak swoją odrębność od tubylców stając się z wyzwolonych niewolników nową klasą panów. Przez ponad stulecie ludność tubylcza stanowiła drugą kategorię mieszkańców, wyzyskiwaną, często wykorzystywaną jako niewolnicza siła robocza i pozbawioną praw wyborczych. Rdzenni Afrykańczycy uzyskali prawo do głosowania – ograniczone cenzusem majątkowym – dopiero w 1947 roku. Historia Liberii, którą świat zna tylko jako kraj "taniej bandery” (zarejestrowane w nim statki tworzą największą flotę na świecie), to także niekończące się konflikty, zamachy stanu i krwawe wojny domowe, które - jak pisał Zbigniew Herbert - „wychowały nową odmianę dzieci”. One bawią się w zabijanie. Nie żywią się chlebem tylko ciałami wrogów.

W spektaklu Palcata i Grecasa Matkę Courage spotykamy samotnie wpatrującą się w ocean na plaży w West Point. To największe liberyjskie slumsy, a plaża stała się przez lata wychodkiem pozbawionej kanalizacji biedoty. W spiekocie słońca nawet morska bryza nie przynosi orzeźwienia. Po drugiej stronie oceanu jest Ameryka – Raj Utracony. Od strony lądu zbliża się postać, rzucająca długi cień. I zaczyna snuć swoją opowieść jeszcze raz. To piosenka: „Matko, matko, czy pochowałaś już wszystkie swoje dzieci?”.

Daniel E. Groszewski, Dzielnice Wrocławia: Spektakl wciąga nas w wir permanentnej wojny – nierządu, gwałtów, tortur i mordów. Siedzimy jak zaklęci i pewnie nieraz myślimy, że jak dobrze, że możemy być jednie biernymi obserwatorami tych ludzkich tragedii. Jak aktorzy „prujący” się za złotówkę, tak matka Courage (świetna rola Joanny Gonschorek) „pruje się” jak tylko może, by ocalić córkę (Katarzyna Kłaczek) i dwóch synów (Przemysław Furdak i Piotr Bublewicz). W końcu tak jak inne liberyjskie matki w 2002 roku staje w milczącym proteście kobiet: „nie ruszymy się stąd, póki nie przestaniecie zabijać naszych synów i córek”.

Teatr Układ Formalny jest inicjatywą studentów i absolwentów wrocławskich uczelni: Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego, Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta, Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego oraz Uniwersytetu Wrocławskiego, tworzących razem w ramach Fundacji „Teatr Układ Formalny”. W 2016 roku Układ Formalny przystąpił do projektu „Program podyplomowej samoformacji aktorskiej” realizowanego przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego we współpracy z PWST w Krakowie Filią we Wrocławiu. W ramach tego projektu od października 2016 do czerwca 2017 roku powstały cztery spektakle: „Wszyscy=bogowie we krwi”, „Piotruś Pan?”, „Traktat o Androidach: God hates Poland” oraz „Koniec”.

We wrześniu 2017 roku odbyła się premiera spektaklu „#[+#@!? (słowo na G)”, realizowanego w ramach drugiej edycji Konkursu im. Jana Dormana. Także i w tym spektaklu wyreżyserowanym przez Grzegorza Grecasa  są legnickie ślady: dramaturgia jest dziełem Magdy Drab, a w spektaklu występuje m.in. Maciej Rabski grający także w legnickich „Biesach” wyreżyserowanych przez Jacka Głomba (przed laty Grzegorz Grecas i Maciej Rabski związani byli z legnickim Klubem Gońca Teatralnego  i tworzyli legnicką Grupę Teatralną Bohema).

Grzegorz Żurawiński