Internetowa biblioteka Narodowego Instytutu Audiowizualnego (NInA) to ponad 5 tysięcy filmów i audycji, w tym 50 polskich spektakli teatralnych. Wśród nich jest zrealizowany w 2007 roku w legnickiej hali przy ul. Jagiellońskiej „Plac Wolności” wg scenariusza i w reżyserii Lecha Raczaka. To sto lat polskiej historii opowiedziane w sto minut.
„Plac Wolności” inspirowany powieścią Antonia Tabucchiego „Piazza Italia” to pełen ognia, granej na żywo muzyki i cyrkowych popisów, niezwykle widowiskowy i plastycznie wyrafinowany spektakl podejmujący karkołomne artystyczne wyzwanie - opowiedzenia w sto minut historii naznaczonego totalitaryzmami i wojnami 20. stulecia przez pryzmat polskich doświadczeń. Całość zaczyna się od małego miasteczka w Polsce na początku XX wieku; rodzinie podrzucone zostaje dziecko – chłopiec nienawidzi światła, przewiduje przyszłość, widzi więcej niż inni. Ucieleśnia pogmatwane losy całego stulecia.
W szalonym tempie oglądamy obrazy pokazujące kolejno: bratobójczą dla Polaków I wojnę światową, płonne nadzieje rosyjskiej rewolucji, ruinę dawnego świata w kleszczach Hitlera i Stalina, obozy koncentracyjne i łagry, groteskowo-smutną rzeczywistość PRL-u. Aż dojdziemy do końca wieku i odrodzenia wolnej Polski, by obejrzeć dwulicową szopkę nowych czasów, kiedy czołobitność wobec Stalina przekształciła się w okraszoną fetyszami czołobitność wobec Jana Pawła II, a niegdysiejsi oprawcy, przebrani w pobożne szatki, nadal nie spuszczają z nas oka. W te wydarzenia wpisują się indywidualne historie i z pozoru niezwiązany z nimi powtarzalny motyw cyrku.
- To także opowieść o losach rodziny, w której przenikają się postawy buntownicze i konformistyczne. Po latach okazuje się, że wierność konformistycznym zasadom bywa heroiczną, a heroiczne porywy prowadzą do funkcji więziennych strażników. Czas przebiega skokami, patos miesza się z groteską, śmiech z litością. Podjąłem wysiłek opisania szaleństw, piękna i zbrodni wieku XX, który w większości przeżyłem – objaśniał motywy podjęcia tematu Lech Raczak.
Całość utrzymana została w lekkiej, groteskowej konwencji, z wykorzystaniem elementów cyrkowych - klaunady, akrobatyki i woltyżerki. Jest to wizja historii jako widowiska cyrkowego, zwykłej błazenady – pisał o przedstawieniu Paweł Sztarbowski.
Spektakl w realizacji telewizyjnej (premiera w TVP Kultura w lutym 2008 roku), zarejestrowany został jako koprodukcja legnickiego Teatru Modrzejewskiej oraz Narodowego Instytutu Audiowizualnego w efektownym wnętrzu hali poprzemysłowej przy ul. Jagiellońskiej w Legnicy (dziś dyskoteka). Grano go m.in. podczas 15. edycji poznańskiego Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Malta 2005 z okazji 40-lecia pracy artystycznej Lecha Raczaka.
„Plac Wolności", spektakl inspirowany powieścią Antonia Tabucchiego „Piazza Italia”, scenariusz i reżyseria: Lech Raczak, scenografia: Bohdan Cieślak i Piotr Tetlak, kostiumy: Małgorzata Bulanda, muzyka: Lech Jankowski, muzycy: Cyprian Komza (kontrabas), Robert Kamalski (saksofon), Łukasz Matuszyk (akordeon), Amadeusz Naczyński (instrumenty perkusyjne). Obsada: Katarzyna Dworak/Magda Skiba (Maria – córka, siłaczka), Justyna Pawlicka (dziewczynka, chłopiec), Anita Poddębniak (towarzyszka w lisach), Małgorzata Urbańska (matka, rzecznik nowych czasów), Ewa Galusińska (Anna – córka, nieznajoma), Daria Anfelli (Pantera-Ariel), Przemysław Bluszcz (Franciszek – syn, ubek, Stalin, milicjant), Bogdan Grzeszczak (dr Speranza, generał, biskup, towarzysz, szef), Tomasz Radawiec (Ignac-Ariel, pacjent z manią proroka), Tadeusz Ratuszniak (Stanisław - syn, milicjant), Paweł Wolak (dyrektor cyrku, ksiądz Wacław), Lech Wołczyk (ojciec, cyrkowiec, żołnierz, strażnik, konferansjer, motocyklista, poeta), Paweł Zdun (Piotr, żołnierz, iluzjonista, robotnik), Tomasz Sobczak (cyrkowiec, oficer, płk Krzyżaniak, reporter, lekarz), Rafał Cieluch (syn towarzyszki)
Spektakl dostępny jest TUTAJ! w odpłatnej części NINATEKI (98 procent jej zasobów dostępnych jest bezpłatnie i bez konieczności logowania). Bezpłatny dostęp do całości zasobów umożliwia specjalny program dla uczniów i nauczycieli.
Grzegorz Żurawiński