Legnicki spektakl w autorskiej reżyserii Pawła Palcata inspirowany życiorysem Henryki Krzywonos rozpoczyna objazd w programie Instytutu Teatralnego. Pierwsza prezentacja we wtorek 5 listopada w Żarach.

Kolejne przystanki „Zrozumieć H.” na trasie piątej edycji Teatr Polska to: Kartuzy (19 listopada), Ząbkowice Śląskie (26 listopada), Kłodzko (27 listopada), Dzierżoniów (2 grudnia) i Lubin (5 grudnia). Dodatkowo i poza tym programem spektakl, który oglądała już publiczność Wrocławia, Koszalina, Zabrza, Wałbrzycha, Bolesławca i Jarocina, wystawiony zostanie także w Bytomiu (22 listopada).

Kameralne przedstawienie Pawła Palcata opowiada historię życia i wyborów, jakich dokonywała jego tytułowa bohaterka. Całość podzielona jest na trzy wyraźne części. W każdej Henryką jest inna z trzech aktorek grających tę postać: Zuza Motorniuk - Henia dziecko, Magda Skiba – Henia tramwajarka i strajkowy przywódca oraz Ewa Galusińska  - Henryka matkująca gromadzie dzieci.  

Są też trzy punkty zwrotne w tej opowieści. Każdy przybliża nas do tego, by - jak w postulatywnym tytule - „Zrozumieć H.”. Pierwszy to dzieciństwo w patologicznej, wielodzietnej rodzinie zakończone pobytem w bidulu i pierwszy otwarty sprzeciw wobec ojca despoty, głośne „Nie! Nie mam za co przepraszać!” wypowiedziane w obronie brutalnie deptanej godności. Drugi to słynne „Ten tramwaj dalej nie pojedzie”, a w konsekwencji wsparcie i rozszerzenie na cały Gdańsk stoczniowego strajku. Trzeci to świadoma rezygnacja z politycznej kariery po obaleniu komunizmu, by poświęcić się wychowywaniu adoptowanych dzieci.  Wszystkie łączy ten sam zestaw cech bohaterki – zdolność do przełamywania strachu, prostolinijne poczucie godności i nonkonformizm.

- Nasze intencje oddaje tytuł. Chcemy zrozumieć wybory życiowe jakich dokonała ta kobieta. Skąd brała się w niej siła, odwaga, charakter i determinacja w kluczowych momentach życia, by rzucić na szalę wszystko, by powiedzieć stop i przeciwstawić się złu, jakiekolwiek by ono było. Jest w niej coś niezwykle pięknego. Gdy inni konsumowali owoce solidarnościowego zwycięstwa, wybrała inną, trudniejszą drogę dla swojego życia, usuwając się w cień tak głęboki, że wielu o niej zapomniało –wyjaśnia autor i reżyser spektaklu Paweł Palcat.

W inscenizacji, której siłą jest precyzyjny ruch sceniczny oraz podbijany dźwiękami i muzyką rytm spektaklu, wyraźnie widać i słychać, że przygotowywano ją pierwotnie jako konkursową propozycję dla Nurtu OFF wrocławskiego Przeglądu Piosenki Aktorskiej. Jest w niej jednak coś jeszcze. To „młodzieńczy urok i nieco naiwne, aczkolwiek szlachetne marzenie o świecie, w którym elementarne wartości nie są wyłącznie anachronizmem i kawałek teatralizowanego dokumentu w nowoczesnej i efektownej inscenizacji artystycznej” – pisałem po legnickiej premierze przedstawienia (z udziałem Henryki Krzywonos-Strycharskiej) zrealizowanej dokładnie w dniu 30. rocznicy stanu wojennego.

Pomysłodawca, autor i reżyser otrzymał za ten spektakl nagrodę Jury Młodych na ubiegłorocznym XII Ogólnopolskim Festiwalu Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona” w Zabrzu, a także drugą nagrodę 3. Koszalińskich Konfrontacji Młodych "m-teatr”.

Dla legnickiego teatru objazd ze „Zrozumieć H.” to trzecia artystyczna wędrówka w programie Teatr Polska. W roku 2009 Teatr Modrzejewskiej odbył ją z „Szawłem” Roberta Urbańskiego w reżyserii Jacka Głomba (Jawor, Złotoryja, Bolesławiec, Chojnów, Gostyń, Krotoszyn i Jarocin), zaś w roku 2010 z „Otellem” w adaptacji Krzysztofa Kopki i w reżyserii Jacka Głomba (Radków, Nowa Ruda, Złotoryja, Chojnów, Bolesławiec, Gostyń, Krotoszyn, Jarocin).

Grzegorz Żurawiński