Drukuj

Czytałem prasowe oceny etiud teatralnych zaprezentowanych na legnickiej scenie przez uczestników Polsko-Rosyjskiej Szkoły Teatralnej i przecierałem oczy ze zdumienia. Chwalono to, co słabe lub tylko przeciętne, nie zauważono etiudy zrobionej pomysłowo i dojrzale, z ewidentnym talentem i wyczuciem.


Wróćmy jednak na chwilę do niedzieli 14 lipca, kiedy to na finał legnickich warsztatów teatralnych publiczności zaprezentowano pięć etiud scenicznych inspirowanych fragmentami scen z pięciu filmów Andrzeja Wajdy wybranych przez Jacka Głomba. Były to kolejno: „Piłat i inni” (1972), „Popiół i diament” (1958), „Danton” (1982), „Człowiek z marmuru” (1976) oraz „Biesy” (1988).

Ciekawym zabiegiem, który ułatwiał widzom zrozumienie i ocenę etiud przygotowanych przez młodych artystów, było poprzedzenie ich filmową projekcją scen, które miały być źródłem inspiracji.  Jednak, gdy przeczytałem prasowe oceny (od razu dodajmy, że nieliczne) zaprezentowanych scenek miałem wrażenie, że oceniano własną pamięć o filmach, pomijając pomysłowość i jakość tego,  co było efektem własnej inwencji i pracy młodych artystów.

Ze zdumieniem wyczytałem, że najlepsze były etiudy inspirowane „Popiołem i diamentem” oraz „Człowiekiem z marmuru”. Dopuszczając nawet pełną swobodę i subiektywność ocen, najzwyczajniej nie rozumiem takich opinii. I to wcale nie dlatego, bym chciał masakrować właśnie te, wymienione powyżej, młodzieńcze i  - jak wszystkie - przygotowywane w pośpiechu (czasu na przygotowanie etiud było, w przepełnionej zajęciami szkole, bardzo mało) sceniczne prezentacje. Nie! Jedynym powodem mojego zaskoczenia jest pominięcie w ocenach etiudy, która bardzo wyraźnie górowała nad wszystkimi innymi. Chodzi o „Biesy” przygotowane przez pięcioro aktorów pod reżyserskim okiem Rosjanina o polskich korzeniach Michaiła Milkisa (uwaga, talent!).

Zadanie, które powierzono akurat temu zespołowi, należało do trudnych. Dla kogoś, kto nie zna „Biesów” (obojętnie, czy w powieściowej wersji Dostojewskiego, czy w filmowej Wajdy) wybrany cytat filmowy mógł być nawet kompletnie nieczytelny. Cała ta pijacka, chwilami bełkotliwie śmieszna i pełna ironii, dziewiętnastowieczna dysputa o nieistnieniu Boga (jego obecność ma rozstrzygać „demokratyczne” głosowanie, poprzedzane głosowaniem o… prawo do głosowania), o dojrzałości do wolności, o despotyzmie i sposobach na nowe urządzanie świata, wydawała się nie do przeniesienia w krótkiej scenicznej formie. A jednak młodym artystom się udało!

Mało tego! Choć sceniczną formą uwspółcześnili przekaz, zachowali całkowitą wierność filmowemu cytatowi (i Dostojewskiemu). Obejrzeliśmy zatem sceny, w których Boga szuka się, jak zagubionego zegarka lub przeprowadza zwulgaryzowane i śmieszne eksperymenty mające dowieść jego nieistnienia. Nie chodziło jednak o parodię, ale bardzo poważną konstatację, że skoro Go nie ma, człowiek jest nieograniczony w swojej wolności. Wolno mu zatem także wszystko, co złe i okropne.

Młodzi artyści nie poprzestali jednak na tym, konsekwentnie prowadząc etiudę do efektownie zainscenizowanego finału, w którym byli i wyposażeni w nożyczki diaboliczni (zbiesieni) Jeźdźcy Apokalipsy, i zwiastujący ostateczną katastrofę danse macabre. A w efekcie przejmująco jasne przesłanie, że w świecie pustki po pogubionych wartościach ludzkie życie wisi na najcieńszym włosie. Wystarczy jedno ciach… i po nas.  

Doprawdy, ta sceniczna miniatura wyrastała ponad wszystkie inne. Warto było ją zauważyć, docenić i o niej właśnie napisać. Nawet na urlopie.

Grzegorz Żurawiński