Ośrodek Nowy Świat funkcjonuje od 2010 roku przy Teatrze Modrzejewskiej w Legnicy. Jest jednym z laboratoriów Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Pomysłodawcą i inicjatorem Ośrodka jest Jacek Głomb. Z przedstawicielkami Ośrodka Nowy Świat, Magdą Pietrewicz oraz Iwanną Połujanową, rozmawia Patryk Chmielewski.

Patryk Chmielewski: Czym zajmuje się Nowy Świat w Legnicy? Jakie są Wasze założenia i skąd wziął się pomysł na założenie Ośrodka?

Magda Pietrewicz i Iwanna Połujanowa: Ośrodek Nowy Świat funkcjonuje od 2010 roku przy Teatrze Modrzejewskiej w Legnicy. Jest jednym z laboratoriów Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Pomysłodawcą i inicjatorem Ośrodka jest Jacek Głomb. Jest to miejsce spotkań ludzi z różnych stron świata. Bo właśnie to jest tu najważniejsze – samo spotkanie, z którego mogą wynikać nowe wartości. Prowadzimy działania animacyjne dla mieszkańców okolicy oraz projekty wielokulturowe. Staramy się łączyć kultury, znajdywać wspólne elementy, lecz przy tym nie mieszać ich. Warto dodać, że wydarzenia na Nowym Świecie są z reguły bezpłatne.

Pomysł na Nowy Świat podyktowała Legnica i jej historia. Jak wiemy, miasto przechodziło z rąk do rąk. Zanim stało się polskie, było najpierw niemieckie, potem sowieckie. Po wojnie liczna była tu społeczność żydowska. Łemkowie i Ukraińcy zostali przymusowo przesiedleni w okolice Legnicy podczas Akcji „Wisła”. Przybywali tu też Grecy w czasie wojny domowej w swojej ojczyźnie. Każda z tych narodowości coś zmieniła, budowała swoją Legnicę – tak dosłownie, materialnie, jak i metaforycznie. Tworzy się więc tę wielką historię miasta, na którą składają się mniejsze, ale osobiste i prawdziwe historie jej mieszkańców. Z tą wielokulturowością Legnicy wiąże się działalność Ośrodka Nowy Świat.

Kto tworzy Nowy Świat?

Obecnie Ośrodek Nowy Świat tworzą: Ania Babij, Ania Kriegel, Iwanna Połujanowa, Łukasz Hasiuk, Magda Pietrewicz, a także wszyscy ci, którzy nas wspierają i pomagają, a szczególnie nasi sąsiedzi z Nowego Świata oraz wolontariusze. Jesteśmy im wdzięczni za poświęcony czas i energię.

Jaka jest historia tego miejsca?

Budynek naszej siedziby mieści się przy ulicy Nowy Świat i jak łatwo się domyśleć, to stąd pochodzi nazwa ośrodka. To XIX-wieczna, zgrzebna od zewnątrz kamienica z dobudowaną sceną. Budynek zachował teatralno-kinowy układ sali (balkon, scena, widownia). Przed wojną była tu restauracja dla nazistowskich urzędników. Po wojnie w budynku działało Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce (z prężnie działającym amatorskim teatrem). W czasach PRL-u mieścił się tu Wojewódzki Dom Kultury. Z kolei w pierwszych latach ustrojowej transformacji działała tu dzika giełda pirackich kaset magnetowidowych. Aktualnie budynek jest własnością Teatru Modrzejewskiej w Legnicy, stąd odbywają się tu zarówno działania Ośrodka, jak i Teatru.    

Od 2010 roku miejsce coraz bardziej się ożywia, coraz więcej się tu dzieje. Nie zmienia to jednak faktu, że jest to obiekt zdegradowany. Dlatego jednym z naszych głównych celów jest remont i rewitalizacja. Jednak zanim uda nam się zdobyć na to finanse – już działamy. Jednym z najbliższych projektów jest Odnawianie Świata, który będzie polegać na zaprojektowaniu przestrzeni Nowego Świata we współpracy z Uniwersytetem Artystycznym z Poznania i ich partnerami z Norwegii. Studenci z Polski i Norwegii pod okiem swoich wykładowców zaprojektują przestrzeń Nowego Świata według ustalonych wytycznych. W ten sposób powstanie projekt, który zostanie wykorzystany podczas remontu obiektu.

Jakie projekty były do tej pory realizowane w Ośrodku Nowy Świat?

Pomnik Przyjaźni (2010r.) – spektakl opowiadał o polsko-rosyjskim życiu miasta, odnosząc się zarówno do historii, jak i współczesnych realiów. Kolejnym przedsięwzięciem jest Historia Nowego Świata – przedstawienie bazujące na wspomnieniach związanych z tym miejscem, powstałe podczas warsztatów w maju 2011 roku dzięki grupie młodych ludzi z Izraela, Niemiec i Polski. Organizowaliśmy również widowisko Spotkania/Muzykowania (2012r.), warsztaty dla dzieci, oraz Kino Letnie.

Jak narodził się pomysł przygotowania filmu dokumentalnego o kibicach piłkarskich z Miedzianki? Kto bierze udział w przygotowywaniu tego projektu?

Początkowo miały to być warsztaty teatralne, ale uznaliśmy, że w tym przypadku lepszym medium będzie film. Stąd też decyzja, by skupić się na realizacji filmu dokumentalnego. W okolicy Ośrodka mieszka wielu kibiców Klubu Piłkarskiego MKS Miedź Legnica. Są to ludzie od dawna zaangażowani w działania Nowego Świata. Odkąd zaczęliśmy działać, stworzyła się grupa zaprzyjaźnionych mieszkańców, którzy często włączają się w wydarzenia organizowane przez Ośrodek. Przyszedł czas, by wspólnie coś stworzyć. Są to kibice lokalnej drużyny piłkarskiej, stąd taki a nie inny temat.

Przeglądając Waszego bloga, zwróciłem uwagę na wyraźną fascynację Łemkowszczyzną. Dlaczego akurat ta grupa etniczna tak bardzo Was zafascynowała?

Skupiamy się na wielokulturowości Legnicy. Każda z grup etnicznych, które tworzą Legnicę, jest dla nas ważna. Projekt Spotkania/Muzykowania zakładał wyjazdy do różnych miejscowości pod Legnicę, gdzie mieszkają Łemkowie. Następnie idąc tym tropem, pojechaliśmy w Beskid Niski jako, że to między innymi stamtąd przesiedlono Łemków w okolice Legnicy. Prowadziliśmy tam badania, słuchaliśmy łemkowskich historii, wspólnie muzykowaliśmy. Była to wyjątkowa podróż, przepiękne tereny, bardzo mili i serdeczni ludzie. No i tak pięknie śpiewają... A jeśli nazywasz to wyraźną fascynacją, to każdy nasz projekt trzeba będzie określać takim mianem.

Wasz Ośrodek działa jako jedno z laboratoriów Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Co sądzicie o samej idei laboratoriów? W jaki sposób udział w tym projekcie pomaga Wam w realizacji własnych przedsięwzięć?

Na pewno jest dużą motywacją. Umożliwia spotkanie ciekawych ludzi i przedyskutowanie pomysłów. Natomiast sama idea „kultury głębokiej” z założenia pozwala tak kierować pomysłami, by w realizacji przynosiły one jak najwięcej długotrwałych efektów.

Kto może nawiązać z Wami współpracę?

Odbywają się tu działania animacyjne, badawcze i artystyczne skierowane do mieszkańców okolicy oraz gości z różnych stron świata. Dotychczas odwiedzali nas między innymi Estończycy, Łotysze, Łemkowie, Niemcy, Włosi, Rosjanie, Żydzi. Na Nowym Świecie miały miejsce badania etnograficzne, warsztaty antropologiczne oraz artystyczne (teatralne, muzyczne, plastyczne), pokazy filmów, jam graffiti, koncerty i ogniska. Współpracować z nami może każdy, kto ma inicjatywę i pomysł, który pasuje do aktualnych planów i założeń Ośrodka.

Jakie macie plany na przyszłość? Jakie jeszcze projekty czekają na realizację?

Niespodzianka!

Serdecznie dziękuję za rozmowę.

(Patryk Chmielewski, „Ośrodek Nowy Świat w Legnicy – wielokulturowe miejsce spotkań”, Raban, maj 2013)