Historia, pamięć i tożsamość to główne tematy zakończonego w Zabrzu XXII Festiwalu Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona". Legnicka „Orkiestra" ukazuje nam kraj, w którym wielka historia i doraźna polityka wchodzą głęboko w życie zwykłych ludzi. Jacek Głomb za reżyserię otrzymał nagrodę, a jury podkreśliło szczególną umiejętności kreowania zespołowego kształtu przedstawienia. Pisze Danuta Lubina-Cipińska.
To jedyny w kraju festiwal, na którym prezentuje się inscenizacje dramaturgii współczesnej, powstałej po 1989 roku. W Teatrze Nowym, w Kopalni Sztuki — obiekcie postindustrialnym oraz na scenie Teatru Zagłębia w Sosnowcu zobaczyliśmy 15 przedstawień, które spełniają postulat „lustra rzeczywistości".
Festiwalowi patronuje pochodzący z Zabrza, a zmarły w 2002 roku, tuż przed jego pierwszą edycją, dramaturg Stanisław Bieniasz. Nagrodę jego imienia jury, obradujące pod przewodnictwem Edwarda Linde-Lubaszenki, przyznało Hanochovi Levinowi za dramat „Udręka życia" w reżyserii Iwony Kempy w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Podobnie jak i w innych sztukach Levina jest tu mieszkanka tragizmu, liryzmu i dowcipu. W „Udręce życia" okraszone są nimi refleksje nad przemijaniem życia i miłości pary starzejących się ludzi. W uzasadnieniu werdyktu podkreślono wagę żywotnej obecności w repertuarze polskiego teatru dramaturgii tego zmarłego w 1999 r. autora. Tomasz Międzik za rolę Jony Popocha otrzymał nagrodę aktorską.
Grand Prix, nagroda publiczności, przypadła tekstowi Piotra Rowickiego „I będą święta" wystawionemu przez Teatr Konsekwentny z Warszawy. Ten monodram w wykonaniu Agnieszki Przepiórskiej to opowieść zrozpaczonej kobiety, która straciła męża w katastrofie lotniczej. Gorący temat Polski „posmoleńskiej" jest pretekstem do pokazania faz żałoby, godzenia się ze stratą ukochanej osoby, ale i odnalezienia własnej podmiotowości przez kobietę, która pozostawała w cieniu męża pełniącego publiczne funkcje. Teraz próbuje ona poradzić sobie z osaczającą ją rzeczywistością medialną i polityczną, dokonuje istotnych przewartościowań. Przepiórska za swą kreację otrzymała nagrodę aktorską.
Jednak najważniejsze tematy tegorocznego festiwalu to historia, pamięć i tożsamość definiujące konkretny region lub miasto. Takimi spektaklami były Ingmara Villqista „Miłość w Koenigshutte" z Teatru Polskiego w Bielsku-Białej (o skomplikowanych losach Górnoślązaków), a także pokazana poza konkursem przez gospodarzy festiwalu — Teatr Nowy w Zabrzu — sztuka Lecha Mackiewicza „Miłobójcy, czyli koniec świata w Zabrzu", a także trzy kolejne: „Korzeniec", „Orkiestra" i „Trash Story", które zebrały większość konkursowych nagród.
Nagrodę Główną otrzymał Remigiusz Brzyk za reżyserię „Korzeńca" w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu. „Korzeniec" to wielowątkowa powieść Zbigniewa Białasa, którą zaadoptował na sosnowiecką scenę Tomasz Śpiewak. Fascynujący portret miasta sprzed wybuchu I wojny światowej jest pretekstem do opowieści o odradzającej się niepodległości Polski. Poznajemy wielokulturowe i wielowyznaniowe miasto, leżące na rubieży zaboru rosyjskiego, tuż przy styku granic polskich zaborców, w tzw. Trójkącie Trzech Cesarzy. Mieszkają w nim Polscy, Rosjanie, Żydzi, Niemcy, Węgrzy, a nawet Finowie. Na obraz Sosnowca retro nakładają się także współczesne, bardzo świeże reminiscencje, m.in. z podsycanej przez media grupowej histerii związanej ze śmiercią i potajemnym ukryciem zwłok małej Magdy. Maria Bieńkowska za rolę wdowy po Korzeńcu otrzymała nagrodę aktorską.
To nie jedyny spektakl teatru pamięci wywodzącego się z poetyki Tadeusza Kantora, jaki ujrzeliśmy w Zabrzu. Należy doń także „Orkiestra" Krzysztofa Kopki z Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy. Historia zagłębia miedzi na Dolnym Śląsku powstała z rozmów z górnikami, relacji świadków tamtych zdarzeń i lektury dokumentów. W losach bohaterów — członków kopalnianej orkiestry — śledzimy przemiany pięciu dekad. „Orkiestra" ukazuje nam kraj, w którym wielka historia i doraźna polityka wchodzą głęboko w życie zwykłych ludzi. Jacek Głomb za reżyserię otrzymał nagrodę, a jury podkreśliło szczególną umiejętności kreowania zespołowego kształtu przedstawienia.
Do tego samego nurtu zaliczyć trzeba też „Trash Story" Magdy Fertacz, sztukę wystawioną przez Lubuski Teatr w Zielonej Górze. O dziejach przedwojennej Zielonej Góry, czyli Grünberga opowiada tu dziewięć mieszkanek – Niemek. Ślady, jakie pozostawiły po sobie – listy, fotografie, domy, ich wyposażenie, groby – mimo, że zacierane, przemilczane, dziś ożywają, a współcześnie żyjący w tym mieście ludzie zaczynają rozumieć, że łączy ich z poprzednikami jedna historia. Nagrodę za wizję inscenizacyjną tego spektaklu otrzymał reżyser Marcin Liber i Grupa Mixer (scenografia i kostiumy) oraz Aleksandra Gryka (muzyka).
Nagrodę przyznano też Jolancie Olszewskiej, a wyróżnienie Krzysztofowi Ogłazie za role w „Kto zabił Alonę Iwanowną" Młodej Sceny Teatru Dramatycznego w Warszawie. Wyróżnienia otrzymali też : Anna Konieczna za rolę w „Nieskończonej historii" z Teatru Nowego w Zabrzu i Agata Ochota-Hutyra za rolę Poliny Szestakowej w „Do dna" z Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie.
Festiwalowi jak co roku towarzyszyło wiele imprez: przegląd Teatru Telewizji, warsztaty dramatopisarskie, spotkania autorskie, wystawy plastyczne, konkursy literackie. Odbyły się też prezentacje polskiego dramatu współczesnego w wykonaniu młodzieżowych grup teatralnych, a każdy wieczór kończyły dyskusje widzów z twórcami przedstawień konkursowych.
(Danuta Lubina-Cipińska, „Lustro rzeczywistości”, www.rp.pl, 30.10.2012)