Już tylko nieco ponad tydzień pozostał do polskiej prapremiery współczesnej komedii metafizycznej "Zamknięte z powodu bogactwa" napisanej przez jednego z najwybitniejszych dramaturgów niemieckich Tankreda Dorsta (we współpracy z żoną Ursulą Ehler). To opowieść o małżeństwie, ludziach prowadzących niewielki sklep, którzy z dnia na dzień - wygrywając w totolotka - stają się milionerami. Legnicka premiera w sobotę 17 lutego 2007.
„Zamknięte z powodu bogactwa” (Wegen Reichtum geschlossen) to jedna z nowszych sztuk Dorsta (prapremiera w monachijskim Bayerisches Staatsschauspiel, 1998). Jej bohaterowie, Max i Róża, dotychczas drobni sklepikarze, wygrywają olbrzymią nagrodę pieniężną. Nie wiemy, jakimi ludźmi byli dotąd. Żyli zapewne zwyczajnie w swoim małym światku, snując nieokreślone marzenia, których spełnienie było – jak u wielu z nas – niemożliwe z braku funduszy. Nie mają bladego pojęcia, co zrobić, kiedy wreszcie spotyka ich szczęście – gdyż jak święcie wierzą, pieniądze to właśnie ucieleśnienie ich szczęścia. „Róża, my teraz mamy inne horyzonty! Teraz wszystko ma inny, większy wymiar” – wykrzykuje do żony Max.
Poprzez losy swoich bohaterów, Dorst ukazuje absurd życia podporządkowanego konsumpcji, wypełnionego przedmiotami, a przecież pustego. Bogactwo zapewnia bohaterom – jak sądzą – całkowitą bezkarność i swobodę w stosunkach ze światem (Róża bez wahania przyznaje: „My nie mamy żadnych reguł”), co wykorzystują w kolejnych, coraz bardziej przypominających obłęd zachowaniach. Tekst Dorsta to sugestywny obraz mechanizmu zidiocenia i zbydlęcenia, które dotykają człowieka, gdy zachłyśnie się mamoną.
Żyjemy w czasach, kiedy wielkie pieniądze dostają się ludziom nagle, stawiając ich życie na głowie. Są one synonimem życiowego sukcesu i spełnienia („Pieniądze są naszym szczęściem” – twierdzi Róża; „A co to jest, jak nie szczęście, co?” – pyta Max klientkę, pokazując jej leżący na stole stos banknotów), a jednocześnie pułapką. Tworzą przypadkowe pseudoelity przekonane o swojej wyjątkowości, wierzące, że nie dotyczą ich jakiekolwiek prawa, że nie mają żadnych obowiązków wobec ludzi i świata; więcej, że mogą upokarzać innych, tak jakby ich zamożność była bohaterską zasługą, a ubóstwo innych jedynie haniebnym nieudacznictwem, jakby każdą podłość można było wymazać pieniężną rekompensatą, a każde cierpienie uleczyć brzęczącą monetą. Komedia Tankreda Dorsta, kompromitując tego rodzaju postawy, obnaża niejako mimochodem wiele gorzkiej prawdy o nas samych.
Tankred Dorst: - Jednym z motywów, który mnie zawsze interesował, jest utopijne wyobrażenie siebie i stosunek do rzeczywistości. Każdy człowiek ma idealny obraz siebie takiego, jakim chciałby być, choć nikim takim nie bywa. I dla mnie dramat rozgrywa się pomiędzy tymi wyobrażeniami, a rzeczywistością. Myślę, że w gruncie rzeczy piszę ciągle jedną sztukę, na ten sam temat. Człowiek gra rolę, której wymaga od niego społeczeństwo, moralność publiczna. Jest to fatalna gra, a właściwie także komedia: komizm i smutek, zło i szaleństwo - wszystko to się miesza.
Jacek Papis: - W Legnicy zrealizuję jedno ze swoich marzeń. Od wielu lat chciałem zrobić ten fantastyczny tekst. Nie wychodziło… Właśnie teatr Jacka Głomba i jego zespół aktorski to idealne miejsce, by zmierzyć się z tą historią. Czy moralista Tankred Dorst jest Molierem naszych czasów? Nie wiem. Molier był postacią wyjątkową, ryzykował wszystkim pisząc swoje sztuki. Dorst nie jest aż tak heroiczny, ale równie bolesny w opisie społeczeństwa i otaczającej nas rzeczywistości. Jest okrutny, ale – i to mnie interesuje – bez charakterystycznego dla polskiej dramaturgii pisania pod z góry założoną tezę. Dorst jest brutalnym recenzentem, ale nie jest dogmatykiem, ani ideologiem.
*********************************************************
Teatr Modrzejewskiej w Legnicy
Tankred Dorst
współpraca: Ursula Ehler
ZAMKNIęTE Z POWODU BOGACTWA
przekład: Elżbieta Jeleń
reżyseria: Jacek Papis
scenografia: Wojciech Radtke
muzyka: Hanna Klepacka
premiera: 17 lutego 2007
Obsada:
Max Galienz – Bogdan Grzeszczak, Róża Gallenz – Joanna Gonschorek, Norach, taksówkarz – Tadeusz Ratuszniak , Coco, młoda kobieta – Magda Skiba, Axel, kelner – Paweł Palcat, Ilsa, studentka – Ewa Galusińska , Olga Gereck, nieco zwariowana starsza pani ze swą martwą siostrą – Anita Poddębniak, Uwe, aktor pornograficzny/reporter telewizyjny – Rafał Cieluch, pan Szczyp, doradca inwestycyjny/fotograf – Paweł Wolak
**********************************************************
Tankred Dorst, wybitny niemiecki dramaturg (napisał ponad 30 dramatów), ale także autor licznych książek, scenariuszy filmowych, słuchowisk, ale także operowych i baletowych librett oraz bajek dla dzieci, wieloletni dyrektor artystyczny Bonner Biennale, a obecnie Neue Stücke aus Europa w Wiesbaden, mieszka i pracuje w Monachium.
Urodził się w 1925 roku w zamożnej rodzinie fabrykanta w Turyngii. Pierwszy dramat napisał w wieku 12 lat. Studiował germanistykę, teatrologię i historię sztuki w Bambergu i Monachium. Pierwsze doświadczenia teatralne zdobył w latach 50-ych pracując ze studenckim Teatrem Marionetek w Monachium, dla którego pisał sztuki. Z tego okresu pochodzą też prace teoretyczne, w myśl których tworzył. Sztuki tego okresu pozostawały w kręgu wpływów Brechta i teatru absurdu.
Dorst sławny stał się w 1968 dzięki sztuce „Toller” (opowieść sięgająca do wydarzeń rewolucji monachijskiej 1919 , na czele której stał poeta i dramatopisarz Ernst Toller). Przez całą jego twórczość przewija się temat związków sztuki z polityką. Pracuje z żoną, Ursulą Ehler, która od 1970 roku jest współautorką jego dramatów.
Dramaty wystawiane w Polsce: "Ja, Feuerbach" (wielokrotnie), "I co dalej, szary człowieku", "Fernando Krapp napisał do mnie ten list" oraz "Merlin, czyli ziemia jałowa". Legnickie wystawienie „Zamknięte z powodu bogactwa” będzie polską prapremierą dramatu.
Jacek Papis – reżyser, dramaturg, aktor, publicysta; urodzony w 1969 roku w Szczecinie. Absolwent Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie (1999) raz Wiedzy o Teatrze w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie (1995).Twórca grupy teatralnej MEXYK, działającej przy teatrze Stara Prochownia w Warszawie (2001).
Wieloletni asystent Mai Komorowskiej (PWST w Warszawie) Krystiana Lupy (PWST w Krakowie oraz Teatr Stary). Współtwórca Teatru Wytwórnia w Warszawie (2005) oraz grupy dramaturgicznej G8. Stypendysta Ministerstwa Kultury za twórczość dramaturgiczną w roku 2000. Jego teksty znalazły się w Antologii Współczesnego Dramatu Polskiego (Panga Pank - Kraków 2005).
Ostatnio (2006) wyreżyserował m.in.: "Siedmiu przeciw Tebom” według Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa w Teatrze Powszechnym w Radomiu, "Paw królowej.Opera praska” według powieści Doroty Masłowskiej w Teatrze Wytwórnia w Warszawie i "Dom za miastem” - recital Janusza Radka w Teatrze Piosenki we Wrocławiu