Już w czwartek 23 listopada, w pierwszym dniu jubileuszowej pięciodniówki, w sklepach, punktach usługowych, instytucjach i urzędach Legnicy i Lubina pojawi się teatralna gazeta, która będzie wkładką do bezpłatnego lokalnego Tygodnika 24 Legnica-Lubin. Oprócz opisu najważniejszych wydarzeń związanych z teatralnym jubileuszem będą w niej także ciekawostki z niemieckich, radzieckich i polskich dziejów legnickiej sceny.

Poniżej okruchy ze 175-letniej historii teatru w sercu dolnośląskiego miasta nad Kaczawą.

• Budynek teatru w Legnicy powstał w latach 1841-42 wg projektu Carla Ferdinanda Langhansa (syna autora berlińskiej Bramy Brandenburskiej), twórcy teatrów m.in. we Wrocławiu, Szczecinie i Lipsku. Kształt i detale monumentalnego gmachu w centrum miasta nawiązują do formy renesansowego pałacu Strozzich we Florencji.
• Uroczyste otwarcie sceny Stadttheater Liegnitz odbyło się w dniu Bożego Narodzenia 1842 roku. Zapomnianą dziś sztukę Friedricha Halma „Syn puszczy” („Der Sohn der Wildnis”) wystawił wędrowny ansambl Carla Heinricha Butenopa. Tak zaczęła się, licząca już 175 lat, historia legnickiego teatru, którego dzieje były równie burzliwe, jak historia miasta.
• W drugiej połowie lat 30. ub wieku Stadttheater Liegnitz grał blisko 40 premier rocznie. Najdroższe były bilety na operę lub operetkę, które kosztowały równowartość kilograma boczku lub trzech litrów piwa, co stanowiło połowę przeciętniej dniówki roboczej.
• Mimo wojny i związanych z nią ograniczeń w trakcie trzech sezonów (od 1938/39 do 1940/41) teatr zanotował wzrost przychodów o ponad 100 procent. W tym okresie w jego pracowniach powstało 1750 kostiumów i 325 peruk. W sezonie 1940/1941 teatr zagrał 302 spektakle w 210 dni!
• Radziecka historia teatru w Lignicy, bo tak przez pierwsze powojenne lata nazywano miasto, zaczęła się w 1945 roku poza budynkiem w Rynku. Na pierwsze miejsce działalności artystycznej wybrano Dom Oficera Armii Czerwonej (okazały obiekt byłej niemieckiej szkoły dla dziewcząt, dziś siedziba legnickiej Kurii Biskupiej i Wyższego Seminarium Duchownego). Już w grudniu tego samego roku armijny teatr dał pierwszy gościnny występ we Wrocławiu.
• Rosyjski Teatr Dramatyczny Północnej Grupy Wojsk powołano generalskim rozkazem w sierpniu 1946 roku. „Romeo i Julia” Szekspira była najprawdopodobniej pierwszą sztuką, którą wystawił ten zespół. Świadectwem jest rosyjskojęzyczny afisz pochodzący z legnickiej drukarni czerwonoarmijnego dziennika „Znamia Pobiedy”. W tym czasie radziecki teatr przeniósł się do budynku w legnickim Rynku, w którym funkcjonował aż do rozwiązania zespołu w 1964 roku.
• Zarówno radziecka, jak i polska cenzura pieczołowicie dbały, by zarówno na drukowanych cyrylicą plakatach i afiszach, ale też w relacjach polskiej prasy z gościnnych występów tego teatru np. we Wrocławiu, czy w Opolu, nigdy nie pojawiła się nazwa Legnicy.
• Teatr grał wyłącznie po rosyjsku, głównie dla wojskowych i ich rodzin. Jedynie w piątki na widowni mogli zasiąść także polscy mieszkańcy Legnicy lub przyjezdni. Wśród personelu pomocniczego teatru byli jednak polscy mieszkańcy miasta. Wszystkie dokumenty po działalności rosyjskiej sceny w Legnicy wywieziono do cywilnych i wojskowych archiwów Moskwy.
• Polski teatr w Legnicy powołano 26 lutego 1977 roku. Wyremontowany budynek w Rynku uroczyście przekazano do użytku 27 listopada 1977 roku. Uroczystość uświetniła premiera "Lata w Nohant" Jarosława Iwaszkiewicza w reżyserii Józefa Wyszomirskiego.
• Przez 40 lat istnienia legnicki teatr miał wielu dyrektorów. Kolejno byli nimi: Janusz Sykutera, Józef Jasielski, Tadeusz Masojć, Łukasz Pijewski, Zbigniew Kraska, Bogusława Machowska, Jacek Głomb. Był państwowym Teatrem Dramatycznym, Centrum Sztuki-Teatr Dramatyczny (czyli wojewódzkim domem kultury z zespołem teatralnym), by w 1999 roku stać się samorządowym Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy. Najpierw miejskim, a od 2009 roku wojewódzkim.
• Legnicki teatr jest trzykrotnym głównym laureatem ministerialnego Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej za spektakle: "Ballada o Zakaczawiu" (2001), "Made in Poland" (2005) oraz "Osobisty Jezus" (2006).
• Najwięcej sztuk w legnickim teatrze wyreżyserowali: Jacek Głomb, Józef Jasielski, Paweł Kamza, Lech Raczak, Przemysław Wojcieszek oraz Krzysztof Kopka. Oprócz dużej sceny w siedzibie (aktualnie Scena Gadzickiego) oraz Sceny na Nowym Świecie, w przeszłości działały: Scena na Jagiellońskiej, Scena na Piekarach, Scena na Ściegiennego, Scena na Kartuskiej. Grano również w innych miejscach, także w plenerze.
• Legnicki teatr był dwukrotnie organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Miasto” (2007, 2009), a także współorganizatorem dwóch edycji (2011, 2012) Festiwalu Teatru Nie-Złego w Legnicy.
• Czechy, Litwa, Niemcy, Hiszpania, Włochy, Wielka Brytania, Słowacja, Słowenia, USA, Rosja, w tym Syberia, Argentyna, Turcja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Macedonia - to kraje, w których wystawiał swoje spektakle legnicki zespół artystyczny.
• Od września br. na trasie Wrocław-Legnica kursują pociągi Kolei Dolnośląskich, które mają legnickie nazwy teatralne: III Furie, Modrzejewska, Ballada o Zakaczawiu.

Grzegorz Żurawiński