Po raz pierwszy ludzie mediów mogli obejrzeć (w środę 5 września) fragment „Łemka” spektaklu, który otworzy I Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Miasto” w Legnicy, a jednocześnie będzie pierwszą premierą legnickiego zespołu w sezonie 2007/2008. – To ryzykowny projekt, ale dlatego podniecający artystycznie – oceniał reżyser spektaklu i szef Teatru Modrzejewskiej Jacek Głomb.

Najnowsza propozycja artystyczna legnickiego zespołu to pierwszy projekt polsko-ukraińsko-łemkowski, którego źródło wypływa z Legnicy i okolic. Bez przypadku. Na skutek przesiedleń będących konsekwencją Akcji „Wisła”, której 60. lecie środowisko legnickich Ukraińców i Łemków obchodziło kilkanaście dni temu, właśnie to miasto stało się nieoficjalną polską stolicą tych narodowości.

- Żeby nie było nieporozumień. Nie robimy przedstawienia dla Łemków, ale dla naszej teatralnej publiczności. Tej legnickiej, polskiej, a mam nadzieję, że także na całym świecie – zastrzegał  reżyser przedstawienia Jacek Głomb. – Będzie to nasza kolejna teatralna opowieść wywiedziona z Legnicy, tak jak „Ballada o Zakaczawiu” czy „Wschody i Zachody Miasta”. Zupełnie inną rzeczą jest, że pociąga mnie ten temat, jakoś dziwnie pomijany w polskim filmie i dramacie. Jedyne, co przychodzi mi na myśl to „Ogniomistrz Kaleń’,  czyli filmowa wersja ksiązki Jan Gerharda „Łuny w Bieszczadach”, bez oceniania tendencyjności tej pozycji – dodał.

Scenariusz „Łemka” napisany przez Roberta Urbańskiego, oparty został na autentycznych relacjach Łemków, z którymi twórcy spektaklu rozmawiali. Nie będzie jednak dokumentem, lecz kreacją artystyczną, przedstawieniem pełnym magii, muzyki i tańca. Punktem wyjścia do tej opowieści scenicznej, będzie postać sędziwego Łemka o imieniu Orest (w tej roli Zbigniew Waleryś), który spodziewając się rychłej śmierci powiadamia o tym swoje dzieci – dwie córki i syna. Chce im powiem opowiedzieć historię swojego życia, o którą oni  - młodzi i wrośnięci we współczesną nam polską społeczność Ziem Zachodnich – nie chcieli nawet dopytywać. – Pieniądz, to życie. Ostatecznie, dziś każdy w innym końcu świata – mówi jeden z nich. Historia, obyczaj, wiara i blizny ojców kompletnie go nie interesują.

- Wbrew pozorom i tytułowi problem narodowy nie jest tu najważniejszy. To uniwersalna opowieść o obcych, których odmienność jest zawłaszczana przez dominujący żywioł. Bo Łemkowie to tacy gorsi Polacy dla Polaków, a jednocześnie Rusini dla Rosjan i Ukraińcy dla Ukraińców. Muszą zatem walczyć o własną tożsamość, np. z polskim chłopem tradycjonalistą, który obawia się obcego, dlatego nienawidzi go i najchętniej pozbyłby się go z otoczenia – tłumaczy przesłanie sztuki Głomb. – Cerkiew trzeba by na chlew przeznaczyć – mówi przedstawiciel tego zachowawczego świata, chłopskie dziecię w roli funkcjonariusza Milicji Obywatelskiej.

Realistyczna warstwa sztuki to współczesność spotkania Oresta z mocno już wynarodowionymi, kosmopilitycznymi dziećmi młodego pokolenia kapitalizmu, które ojca traktują jak cepeliowski zabytek, symbol czasów, które nie nadają się do opisu współczesności. Wspomnienia bohatera to część metafizyczna przedstawienia, w której pojawia się jego życiowa droga i przeżycia wcielone w półrealne postaci „duchów przeszłości”. To one będą ingerować w świat współczesny, by dzieci Oresta – wbrew otoczeniu - zachowały wiarę, kulturę i tożsamość.

Urodę spektaklu podkreślać będzie nie tylko miejsce wystawienia, zrujnowany budynek przedwojennego niemieckiego teatru Varietes na legnickim Zakaczawiu, ale także muzyka i udział w jej tworzeniu cygańskiego zespołu Tatra Roma. Także język stylizowany na łemkowski.

***********************************************************

Teatr Modrzejewskiej w Legnicy
Robert Urbański
ŁEMKO

Reżyseria: Jacek Głomb
Scenografia: Małgorzata Bulanda
Muzyka: Bartek Straburzyński
Ruch sceniczny: Kamila Jankowska, Witold Jurewicz
Premiera: 13 września 2007

Grają: Zbigniew Waleryś, Anita Poddębniak, Paweł Palcat, Magda Skiba, Ewa Galusińska, Paweł Wolak, Joanna Gonschorek, Łukasz Węgrzynowski, Rafał Cieluch, Gabriela Fabian, Magda Biegańska, Jakub Kotyński, Dariusz Majchrzak, Grzegorz Wojdon, Katarzyna Dworak, Tadeusz Ratuszniak, Zuza Motorniuk, Małgorzata Urbańska, Bogdan Grzeszczak.