Już w najbliższą sobotę 1 maja premiera spektaklu Lecha Raczaka zrealizowanego na motywach “Róży” Stefana Żeromskiego. Wydarzenie teatralne poprzedzi otwarta dla publiczności debata, której uczestnikami będą – oprócz reżysera – red. naczelny Gazety Wyborczej Adam Michnik, historyk teatru prof. Anna Kuligowska – Korzeniewska oraz literaturoznawca, publicysta i polityk prof. Andrzej Romanowski.

- Chcemy porozmawiać o  zapomnianej rewolucji 1905 roku, Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej, Stefanie Żeromskiem  i  jego ”dramacie niescenicznym” sprzed stu lat czyli “Róży” oraz o współczesnych kontekstach  tych tematów – zapowiada i zaprasza Jacek Głomb, który poprowadzi pierwszomajową debatę na dużej scenie legnickiego teatru (początek o godz. 16.00).

Teatralna debata poprzedzi premierowy pokaz spektaklu “Czas terroru” w reżyserii Lecha Raczaka, który tego samego dnia wieczorem (o godz. 19.00) zaprezentowany będzie publiczności (zaproszenia i bilety) na Scenie na Kartuskiej (przedwojenny teatr Varietes na Zakaczawiu). Więcej o przedstawieniu przeczytasz TUTAJ.

(żuraw)



Rewolucja 1905 roku w Królestwie Polskim

Na wiadomość o wydarzeniach "krwawej niedzieli" w Petersburgu (22 stycznia 1905) społeczeństwo Królestwa Kongresowego (polskiej autonomii pod protektoratem carskiej Rosji) odpowiedziało strajkiem powszechnym, który objął 400 tys. robotników. W Warszawie doszło do starć zbrojnych, w których zginęło ok. 90 ludzi. Podobnie krwawy przebieg miały wystąpienia w Zagłębiu Dąbrowskim, Skarżysku i Radomiu. Śmiercią 32 uczestników zakończyła się manifestacja 1-majowa w Warszawie.

Najbardziej krwawe były jednak walki zbrojne, w które zamienił się strajk włókniarzy w Łodzi (22-24 czerwca 1905). Zginęło w nich lub zostało rannych ok. 2 tys. osób. Jesienią doszło do kolejnych zbrojnych wystąpień w Zagłębiu Dąbrowskim i powstania Republiki Zagłębiowskiej oraz w Zagłębiu Staropolskim (Republika Ostrowiecka). W latach 1906-1907 natężenie akcji rewolucyjnych zmalało, w dalszym ciągu trwały jednak demonstracje i strajki. W odpowiedzi na wystąpienia rewolucyjne władze Rosji wprowadziły w Kongresówce stan wojenny, a w procesach zatrzymanych działaczy i bojowców orzekano bardzo surowe kary - zapadały liczne wyroki śmierci i długoletniego więzienia.

Zgłaszane podczas rewolucyjnych wystąpień postulaty dotyczyły m.in.: zmiany systemu polityczno-ustrojowego, złagodzenia reżimu narodowego i społecznego, zaprzestania rusyfikacji, wprowadzenia języka polskiego do szkół, sądów i gmin, likwidacji tajnej policji, swobody działania Kościoła katolickiego, poprawy warunków bytowych robotników i chłopów.

Efektem rewolucji 1905 roku był też rozłam w polskim ruchu socjalistycznym związany z różnicami w priorytetach poszczególnych działaczy. Dla starszych - najważniejsza była bowiem niepodległość Polski, dla młodszych - prawa robotnicze. W efekcie PPS podzieliła się na PPS Frakcja Rewolucyjna (Józef Piłsudski), której celem była przede wszystkim walka o niepodległość oraz PPS Lewica (Feliks Kon), której celem była walka o socjalizm i prawa robotników.

Bohaterowie, bojownicy, terroryści…

Organizacja Bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej (OB PPS) została utworzona przez Polską Partię Socjalistyczną w kwietniu 1904 i działała do 1911 roku. Była to struktura zbrojna mająca na celu ochranianie działalności rewolucyjnej PPS, jej demonstracji i spotkań. Bojowcy wykonywali także wyroki śmierci wydane przez PPS na przedstawicieli rosyjskich władz okupacyjnych i agentów carskiej Ochrany, a także pozyskiwali środki na działalność konspiracyjną PPS. W tym celu rozbijali rosyjskie banki, urzędy skarbowe, napadali na konwoje i pociągi z pieniędzmi. Tylko w latach 1904–1907 te uzbrojone bojówki przeprowadziły ponad 2 500 akcji.

Do najgłośniejszych akcji OB PPS należały napad na kasę powiatową w Wysokiem Mazowieckiem, gdzie zdobyto około pół miliona rubli (26 grudnia 1905), napad kolejowy wagon pocztowy pod Rogowem (8 listopada 1906) ale przede wszystkim akcja pod Bezdanami niedaleko Wilna (26 września 1908) - z uwagi na uczestników zwana też „akcją czterech premierów”.

W tej ostatniej uczestniczyło 17 bojowców, wśród których byli m. in.: Józef Piłsudski, Walery Sławek, Aleksander Prystor, Tomasz Arciszewski i Aleksandra Szczerbińska, ówczesna konkubina Piłsudskiego. W trakcie napadu rzucono 2 bomby na wagon pocztowy, obezwładniono obsługę stacji, telefonu i telegrafu, zabito i raniono kilku rosyjskich żołnierzy i pracowników pocztowych. Bojowcy nie ponieśli strat, zdobywając ponad 200 tys. rubli.

Inny cel i charakter miała tzw. „Krwawa środa” - największa skoordynowana akcja Organizacji Bojowej PPS przeciwko okupacyjnym władzom rosyjskim w Królestwie Polskim, przeprowadzona 15 sierpnia 1906. W tym dniu w 19 miastach Kongresówki dokonano zamachów na 80 Rosjan, głównie na policjantów, żandarmów i agentów Ochrany. Celem akcji było powstrzymanie represji carskich po rewolucji 1905, a jej krótkotrwałym efektem była panika w garnizonie rosyjskim i wycofanie na kilka dni głównych sił z Warszawy.

Na 7631 zidentyfikowanych przez historyków nazwisk członków Organizacji Bojowej PPS, 280 osób skazano na karę śmierci, zaś 747 na katorgę (wśród nich były osoby, którym zamieniono karę śmierci na katorgę). W latach 1904–1907 aresztowano łącznie 2739 bojowców. Wielu z nich w II RP odznaczonych zostało specjalnym, ustanowionym w 1930 roku i nadawanym przez Prezydenta RP, Krzyżem Niepodległości z Mieczami.